Yangiliklar
O‘zbekistonning to‘qimachilik sektori: shakllanish jarayonidagi ulkan gigant
«To‘qimachilik gigantining shakllanish jarayoni?» nomli hisobotda O‘zbekistonning eksportni 2030 yilga borib 9-10 milliard dollarga yetkazish bo‘yicha amaliy rejalari bayon etilgan. Ushbu o‘sish islohotlar, barqaror rivojlanishga qaratilgan harakatlar va mahsulot assortimentining kengayishi hisobiga amalga oshmoqda.
2019 yilda tayyor mahsulot eksporti 400 million dollardan 2023 yilda 1,5 milliard dollarga yetdi.
2023 yilda mamlakat ichki bozorga to‘liq qayta ishlangan 1,1 million tonna paxta ishlab chiqardi.
Better Cotton Initiative standartlari bo‘yicha taxminan 35 ming gektar yer ishlov berilmoqda, yana 7 ming gektar organik paxta ekish uchun ajratilgan.
2023 yilda klasterlarni rivojlantirish orqali 23 mingdan ortiq yangi ish o‘rinlari yaratildi.
Biroq, o‘z o‘rnini global bozorga mustahkamlash uchun O‘zbekiston bir qator muammolarni yengib o‘tishi kerak, jumladan, mahsulot diversifikatsiyasining cheklanganligi, logistika muammolari va malakali ishchi kuchi yetishmovchiligi.
O‘zbekiston dunyoning eng yirik paxta ishlab chiqaruvchilaridan biri sifatida mashhur bo‘lsa-da, uning xom ashyo eksportchisidan yuqori qo‘shilgan qiymatga ega mahsulot ishlab chiqaruvchiga aylanishi burilish nuqtasini tashkil etmoqda.
So‘nggi besh yil ichida paxta sanoatini xususiylashtirish va 142 paxta-to‘qimachilik klasterlarini yaratish natijasida paxta hosilining 100 foizi ipga qayta ishlanmoqda. Ushbu o‘zgarish nafaqat eksport hajmini oshirdi, balki faqat 2023 yilda 23 mingdan ortiq yangi ish o‘rinlari yaratishga yordam berdi.
Yevropa va Osiyo o‘rtasidagi strategik joylashuvi hamda GSP+ maqomi tufayli, bu mamlakat Yevropa Ittifoqi bozoriga bojxonasiz kirish imkoniyatiga ega bo‘lib, jahon to‘qimachilik gigantlari uchun jozibador bo‘lib bormoqda.
Erishilgan yutuqlarga qaramay, O‘zbekistonning to‘qimachilik sanoati bir qator qiyinchiliklarga duch kelmoqda, bu esa uning rivojlanishini sekinlashtirishi mumkin.
Diversifikatsiya muammosi: Sanoat katta darajada paxta mahsulotlariga tayanadi, bu esa sintetik tolalar va texnik matolar talabini qondirish imkoniyatini cheklaydi. Mahsulot turini kengaytirish yangi bozorlar uchun muhim ahamiyatga ega.
Barqaror rivojlanish standartlari: O‘zbekiston paxta ishlab chiqarishda majburiy va bolalar mehnatini yo‘q qilgan bo‘lsa-da, xalqaro xaridorlar tobora oshib borayotgan shaffoflik va ekologik toza ishlab chiqarish metodlarini talab qilmoqda. Ishonchni mustahkamlash uchun Oeko-Tex va Better Cotton Initiative kabi sertifikatsiyalar talab etiladi.
Logistika va infratuzilma: O‘zbekistonning dengizga chiqish yo‘lini yo‘qligi transport xarajatlarini oshiradi. Iqtisodiy imkoniyatlar Pokiston, Eron va Yevropaga o‘tadigan O‘rta yo‘l orqali alternativ yo‘llarni rivojlantirishni taqozo etadi, ammo bu yo‘llarning rivoji katta investitsiyalarni talab qiladi.
Kadrlar salohiyatini rivojlantirish: Sanoatning tez o‘sishi yuqori malakali ishchi kuchiga bo‘lgan ehtiyojni oshirdi, ayniqsa ilg‘or ishlab chiqarish va sifat nazorati sohalarida. Mutaxassislarni tayyorlash sanoatning rivojlanishi bilan bir qatorda olib borilishi lozim.
Moliyaviy cheklovlar: Kichik va o‘rta korxonalar (KOK) arzon moliyalashtirish olishda qiyinchiliklarga duch kelmoqda, bu esa ularning modernizatsiya qilish va ishlab chiqarish hajmini oshirish imkoniyatlarini cheklaydi.
GIZ hisobotida O‘zbekistonning 9-10 milliard dollarlik eksport maqsadiga erishish uchun strategik tavsiyalar keltirilgan:
Innovatsiyalar va mahsulot diversifikatsiyasi: Sintetik va texnik matolar, shuningdek, sport va sanoat kiyimlari uchun zamonaviy matolar ishlab chiqarish yangi bozorlar uchun imkoniyatlar ochadi. Zamonaviy texnologiyalar va uskunalarga sarmoya kiritish bu yerda muhim o‘rin tutadi.
Barqaror rivojlanishga e’tibor qaratish: Davlat tomonidan ekologik toza ishlab chiqarishni rag‘batlantirish va sertifikatsiyani qo‘llab-quvvatlash dasturlari allaqachon o‘z samarasini bermoqda. Ushbu tashabbuslarni kengaytirish O‘zbekistonning global bozorga bo‘lgan pozitsiyalarini mustahkamtiradi.
Logistika rivojlanishi: Ambitsiyali eksport ko‘rsatkichlariga erishish uchun transport yo‘llarini yaxshilash va infratuzilmani modernizatsiya qilish kerak. Xitoy-Qirg‘iziston-O‘zbekiston temir yo‘li kabi loyihalar muhim ahamiyatga ega.
Ishchi kuchining malakasini oshirish: Kasbiy tayyorlash dasturlarini kengaytirish sanoatni sifatli ishlab chiqarish va innovatsiyalarni joriy qilish uchun malakali kadrlar bilan ta’minlaydi.
KOKlarga moliyaviy qo‘llab-quvvatlash: Davlat tomonidan kreditlar, grantlar va eksport imtiyozlari orqali kichik va o‘rta bizneslar uchun yangi texnologiyalarni joriy etish va ishlab chiqarish quvvatlarini oshirish imkoniyatlari yaratiladi.
O‘zbekistonning to‘qimachilik sanoati an’analar va innovatsiyalarni birlashtirgan holda yorqin kelajakka yo‘l ochmoqda. To‘g‘ri investitsiyalar va barqaror rivojlanish yo‘nalishlari bilan mamlakat dunyoda yetakchi to‘qimachilik sanoati o‘yinchisiga aylanadi. GIZ hisobotida ta’kidlanishicha, O‘zbekiston nafaqat to‘qimachilik gigantining shakllanishi jarayonida, balki global sanoat xaritasini o‘zgartirishga tayyor bo‘lgan o‘yinchidir.
HAMKORLAR
